Skandinaven – Ei nynorsk stemme i Amerika

Då tusenvis av nordmenn på 1800-talet utvandra til Amerika, oppstod eit sterkt behov for å halde fast ved språk, kultur og identitet. I denne samanhengen vart avisa Skandinaven etablert i Chicago i 1866, og ho skulle snart bli ei av dei viktigaste røystene for norsk-amerikanarar. Bak avisa stod tre menn med røter i Vestland: John Anderson og Iver Lawson frå Voss, og Knud Langeland frå Samnanger. Deira visjon var å skape ei avis som kunne knyte band mellom gamlelandet og det nye livet i Amerika.

Sommaren 1872 fekk Skandinaven ein rival i dagsavisa Amerika. Amerika var ei ny norskspråkleg immigrantavis i Chicago som blei starta opp av tidlegare medarbeidarar frå Skandinaven. Grunnleggarane var mellom andre Knud Langeland (første redaktør i Skandinaven) og investor Iver Lawson, som braut ut frå Skandinaven for å opprette den konkurrerande avisa Amerika.

Amerika kom ut som dagsavis med god økonomisk støtte og vart ei reell utfordring for Skandinaven. Rivaliseringa blei kortvarig – Skandinaven auka opplaget raskt og kjøpte opp konkurrenten alt året etter. I 1873 blei dei to avisene slått saman under namnet Skandinaven og Amerika, ei felles utgåve som kom ut det året. Samanslåinga styrkte Skandinaven: Ho eliminerte ein konkurrent, og nye partnarar kom inn på eigarsida (blant dei Victor F. Lawson, son til Iver). Etter 1873 heldt avisa fram under det gamle namnet Skandinaven, men med utvida ressursar. Denne konsolideringa la grunnlaget for at Skandinaven voks til den leiande norskspråklege avisa i USA dei neste tiåra.

- John Anderson (Voss): Typograf og forretningsmann. Grunnla Skandinaven og bygde opp eit medieimperium i Chicago.
- Knud Langeland (Samnanger): Redaktør og folkeopplysar. Første redaktør i Skandinaven.
- Iver Lawson (Voss): Eigedomsspekulant og politikar. Bidrog med kapital og lokale.

Boyum, Aagot N.: Husbiblioteket: Literary Supplement of Skandinaven. NAHA Yearbook 1993.
Grevstad, Nicolai A.: Reminiscences of an Editor. Chicago 1912.
Hansen, Jean S.: «Skandinaven and the John Anderson Publishing Company», Norwegian–American Historical Association Yearbook 1989.
Haugan, Reidar R.: The Story of Skandinaven. Chicago 1942.
Lovoll, Odd S.: Norske aviser i Amerika. Oslo 2012.
Lothe, Egil: «Nynorskpressa i Amerika», i Syn og Segn 3/1978.
Øverland, Orm: Immigrant Minds, American Identities. Urbana 1994.
Store norske leksikon: «John Anderson»; «Knud Langeland».