Tekstilreiskap
I yngre jarnalder er tekstilreiskap ein av dei vanlegaste og mest talrike gjenstandskategoriane, ved sida av våpen og importerte gjenstandar frå dei Britiske øyene og kontinentet. Tekstilreiskap er svært vanleg å finne i graver frå denne tida, men også i hustufter. På Ytre Moa er det t.d. funne tekstilreiskap i dei fleste tuftene, men ikkje i dei undersøkte gravene. Det skal likevel nemnast at i ei av gravene på Moa-garden, like aust for Ytre Moa, vart det funne tekstilreiskap i form av vevlodd og ullkam i ei grav frå yngre jarnalder.
Spinning og veving
Spinning og veving var naudsynt, mellom anna for å skaffe stoff til klede og segl til båtar. Det var vanlegast å spinne ull, men lin og neslefiber vart også spunne. Det vart laga ullstoff til klede til ulik bruk, og stoff som seinare vart tova til vadmål eller loa. Det er funne tekstilar frå andre delar av landet frå denne perioden som viser at dei både kunne veve stoff med mønster, brodere og nytte ulike plantefargar for å foredle tekstilane.
Mange ulike reiskapar
Til gruppa tekstilreiskap høyrer ei rekkje ulike reiskap. Her finn ein både vevesverd, kljåsteinar, ullkam/linhekle, handsnellehjul, bein- og metallnåler, nålehus, saumglattarar og sakser. I tillegg kjem restar av t.d. brikkevev, vevkam, men også linklubber (som vart nytta i prosessen med å preparere fibrene i linstrået slik at det kunne nyttast i veving). Ulla vart karda med ullkammer eller hekler jarntenner, og garnet vart spunne ved hjelp av handteiner, der handsnellehjula vart nytta som tyngde. Til vevinga, som ofte vart utført på Opstadvev, nytta ein vevesverd til å slå trådane med. Blant tekstilreiskapa funne på Ytre Moa er 14 handsnellehjul, 10 kljåsteinar, ein vevreell og 4 sakser. Saksene er av ein type som har vore vanleg i vikingtida, og har m.a. truleg vore nytta i samband med tilverking av tekstil og klede. Det er også funne eit hengjebryne som det kan vere naturleg å rekne til tekstilreiskapa, ettersom slike bryne ofte vart nytta som nålebryne.
Handsnellehjul
Handsnellehjul er den vanlegaste tekstilreiskapen frå yngre jarnalder. Så også på Ytre Moa. Handsnellehjulet er ein del av ein handtein, som vart brukt til å spinne særleg ull og lin. Teinen er ei tynn pinne med ein liten krok øvst. Handsnellehjulet vart tredd inn på teinen for å sikre stø gange når ulla skulle tvinnas til tråd. Eit handsnellehjul kan vere gjort av stein, bein, tre eller brent leire. Av dei 14 som er funne på Ytre Moa, er eitt av fylitt og eitt av glimmerskifer, medan resten er av kleberstein. Forma på dei varierar - nokre har ei svakt kvelva overside og ein flat, eller svakt konkav underside, nokre er skiveforma, og eitt har ein oval kontur. Vekta varierar mellom om lag 10 og 40 gram. Tyngda på handsnellehjula har vore avgjerande for kor tjukk tråd som vart spunne. Jo tyngre hjul jo grøvre tråd. Forsking på førhistorisk tekstilproduksjon har synt at hjul med ei vekt på mellom 25 og 35 gram har vore det vanlegaste ved spinning av ull frå den gamalnorske korthalesauen.
Kljåsteinar
På Ytre Moa har ein funne 10 kljåsteinar, eller fragment av kljåstein. Kljåsteinane vart nytta som vevtyngder for å stramme reninnga på Opstadveven, ein opprettståande vevstol. Ved sidan av Opstadveven, vart brikkevev og grindvev nytta fram til flatveven vart introdusert i mellomalderen. Både form og storleik på dei kljåsteinane som er funne på Ytre Moa varierar, men dei fleste er ovale eller med tilnærma trekanta kontur, og veg mellom 3-400 gram. Dei har alle hatt hol i eine enden.
Loom weights from Yter Moa. The stones were used to tighten the warp on the upright loom. (Photo: The County Archives of Sogn og Fjordane)
Tekstiltilverking - i kvardag og tru
Fleire forskarar hevdar at tekstiltilverking i hovudsak har vore ei kvinnesysle. Dette baserer dei mellom anna på gravfunn, der tekstilreiskap i hovudsak er funne i kvinnegraver. Også i etnografisk og historisk kjeldemateriale frå desse områda har dei funne støtte for dette. Det er likevel ikkje uvanleg å finne tekstilreiskap i mannsgraver, og då gjerne saman med våpen som sverd, pilspissar eller spyd. Veving og spinning er også kjent frå den norrøne litteraturen og det mytologiske universet i vikingtida. Mest kjent er vel dei tre nornene - Urd (fortid), Verdande (nåtid) og Skuld (framtid) - som spann livstråden og vevde lagnadsveven. I det mytologiske universet, er veving og spinning ofte kombinert med det kultiske, i samband med rituelle handlingar.