Staden
Garden Verkland ligg øvst i ein fjelldal som som strekkjer seg nordaustleg retning frå fylkesgrensa mot Hordaland i nedre enden av Yndesdalsvatnet. Den om lag 14 km lange vegen nordover til bygdesenteret Brekke når opp i vel 400 m o.h. mellom Olsfjellet på vestsida og Høgefjellet på austsida. I år 2001 var det fire gardsbruk på matrikkelgarden Verkland. Minnestøtta står like ved vegen eit kort stykke frå tunet på bruksnummer 1.
The Verkland farms are located in the upper part of the valley from the lake of Yndesdalvatnet just to the north of the county border to Hordaland. In the foreground we can see the old schoolhouse where also the children from the hamlet of Yndesdalen further down in the valley attended. The main road to Brekke passes high up in the hillside in the background, crossing a ridge some 400 metres above sea level. The raw material for the stone was chiselled out of the mountain close to the road in the foreground.
Namnet
Alle gamle gardsnamn har gjennom hundreåra hatt mange ulike skrivemåtar. Såleis er det også med namnet Verkland. Etter Oluf Rygh, Norske Gaardnavne, førekjem Verckeland i 1603, Wirckeland i 1611, Wircheland i 1667 og Wirchland i 1723. Niels Olsen Wergeland (1717-1792), bror til oldefaren til Henrik Wergeland, var offiser og tok til å skriva etternamnet sitt Wergeland under opphald i Danmark i åra 1737-1752. Då Niels i 1752 søkte om kongeleg løyve til å driva handel i Bergen, underteikna han med Wergeland. I år 2001 brukar ingen Verkland som etternamn, alle skriv seg Wergeland.
In 1945, the Norwegian Postal Service issued three commemorative stamps in connection with the centenary of Henrik Wergeland's death. The motif was made after a portrait photograph (daguerreotype) from 1840 or 1841.
Tyding
Etter Oluf Rygh kan namnet etter fyrste leddetverktyda "landet der det har vorte lagt ned mykje arbeid". Hans Wergeland nemnde i si utgreiing under avdukinga at dersom ein ser namnet saman med to andre stadnamn på garden, Smedsdalen og Ulsterhaugen (ulster-blåster-trekk) kan fyrsteleddetverkha noko å gjera med utvinning av jern, at her vart drive ut jern før jernet vart ei rimeleg og vanleg handelsvare.
Ætteline frå Verkland
Oldefar : Lasse Olson Wirchland (1725-1761), son til Jon Olson Wirchland. Han reiste ut frå Verkland og busette seg i Lindås der han vart gift i 1747 med Brita Halvorsdotter Fjellsende, dotter til lensmann Halvor Tollaksen og Brita Mikkelsdotter Fjellsende.
Bestefar: Halvor Lassesen (1755-), gift 14. januar 1777 med Antonette Jonsdotter Spjeldnes. Han vart klokkar i Hosanger på Osterøy i 1775. I 1784 søkte han avskil og flytte til Bergen der han dreiv handel. Seinare fór han til sjøs og forsvann sporlaust.
Far: Niels (seinare Nicolai) Wergeland (1780-1848) var fødd på garden Mjøs i Hosanger og kom til Bergen 4 år gamal då foreldra flytte dit i 1784. Han skal ha fått namnet sitt etter ein farbror til faren, kaptein Niels Wergeland som var mykje i Danmark og der fekk namnet sitt skrive Wergeland. Eidsvollsmann.
Henrik Wergeland gjennom Sogn
Henrik Wergeland reiste gjennom Sogn sommaren 1832. Han kom over Sognefjellet og reiste vidare ut Sognefjorden. Det var etter denne ferda Wergeland skreiv diktet "Eivindvig", eit heiderskvad til presten Dahl. Best kjende er kan henda orda om kva denne vidgjetne presten kunne få ut av enkle folk i eit karrig kystlandskap:
"Aand af Strile, Brød af Steene
Dahl i Evindvigen tvang."
Tanken om å reisa minnestøtte og arbeidet
Henrik Wergeland var den fyrste norske diktaren av verdsformat. Johs. A. Dahle skreiv kring 1960: "Wergeland var eit geni, fylt av høgspana syner, men på same tid røyndomsnær, svingande mellom inspirasjonsrus og praktisk omtanke. Dei fleste reknar han for den største diktaren Noreg har fostra, og tankane hans er enno ei levande kraft."
Putting the finishing touches to the raw material for the memorial stone. There was no need to polish the stone, but it was smoothed a couple of places.
Detail of a drawing showing how the stone is fastened to the base. There are holes at the bottom end of the stone (the root) to be fastened with solid hooks of iron to the concrete base. The side stones are also "rooted" in concrete.
Så er det då også reist minnesmerke over han fleire stader; i fødebyen Kristiansand, i hovudstaden og i det norske Amerika. I bygda Brekke gjekk dei i mange år og tenkte på å reisa han eit minnesmerke på ættargarden Verkland, og på 1970-talet gjekk dei i gang: Samla inn pengar, fann fram til høveleg stad og passande stein, sette opp steinen og ordna med innskrift. Sommaren 1975 var arbeidet gjort.
Avdukinga
På avdukingshøgtida, laurdag 12. juli 1975, var om lag 200 menneske til stades. Bjarne Dåe gjorde greie for ættegreina som knyter Henrik Wergeland til garden Verkland. Hans Wergeland fortalde om garden og sa noko om tydinga av namnet. Songarinna Dagne Groven Myhren tok forsamlinga med på ei vandring i Wergelands diktarverd. På ein meisterleg måte framførde ho både kjende og ukjende Wergeland-songar, mange til tonar av Eivind Groven. Dagne Groven Myhren hadde òg det ærefulle oppdraget å avduka støtta.
The announcement of the unveiling ceremony in the paper "Bergens Tidende" on 11 July 1975.
Ordførar Takle takka i si helsing Brekke Ungdomslag for vel utført arbeid, og han la ned blomar ved bautasteinen. Formannen i Brekke Ungdomslag, Endre Brekke, gjorde greie for arbeidet, og takka for all hjelp, ikkje minst av folket på fjellgardane.
" - Steinen skal ikkje berre minna om ein stor diktar," sa Brekke, "han skal òg minna oss om at det frå små kår kan veksa fram menneske som i åndeleg styrke ikkje treng stå att for dei som kjem frå større stader. Ved foten av bautasteinen har vi sett opp ein krans av mindre steinar. Dei skal fortelja at sjølv ein stor mann ikkje står isolert, men har mange å stø seg til", sa Brekke.
