Då Flåmsbana vart teken i bruk i 1940, vart det mindre trafikk langs vegen opp til Myrdal enn tidlegare, men frå 1990-talet vart vegen på nytt ein viktig del av turismen. Rallarvegen som vegen i dag kallast, er ein stor turistattraksjon. Det er svært populært å sykla ruta frå Haugastøl, ned dei bratte svingane frå Myrdal og vidare ned Flåmsdalen til Flåm stasjon. Mellom Flåm og Haugastøl er det 80 km. Rallarvegen vart opna som sykkelveg i juli 1974.

When the Flåm Railway was taken into use in 1940, the traffic on the road up to Myrdal was reduced, but from the 1990s, the road once more became an important part of the tourist experience. The Navvy road as it is called today is now a major tourist attraction. The biking trail is now very popular, from Haugastøl and down the sharp turns from Myrdal and further down the valley to Flåm station. The distance between Haugastøl and Myrdal is 80 kilometres. The Navvy Roas was opened as a bike trail in July 1974.

Datering
1990.
Fotograf
Kristin Ese.
Eigar
Kristin Ese.

Vegen gjennom Flåmsdalen - anleggsveg og turistveg

I 1893 vedtok Stortinget at jernbana Oslo-Bergen skulle gå over Voss og Myrdal. Jernbanebygginga gjorde det nødvendig med ein anleggsveg mellom Flåm og Myrdal. Vegen var ferdig i 1898. Vegen og jernbanebygginga skapte eit nytt og endra samfunn i Flåmsdalen. Nye yrkesgrupper voks fram, og turistrafikken vart ein viktig leveveg. Også i dag er vegen ein viktig del av turistsatsinga. Over 16 000 turistar syklar vegen i sommarmånadene.

Ein dårleg veg

Det var på tale å opparbeida ein skikkeleg veg opp Flåmsdalen alt mot slutten av 1700-talet. I 1778 fekk alle prestar, sorenskrivarar, futar og kompanisjefar ordre om å melda frå om tilstanden på vegar og bruer i Bergens stift. Om vegane i Flåm skreiv soknepresten i Aurland, Jens Brun, at hovudvegen frå sjøen opp til kyrkja i Flåm var ein rideveg, men kunne køyrast med vogn dersom steinane i vegen vart brotne sund og tekne vekk. Ridevegen vidare opp dalen var svært bakkete og sterkt utsett for skred. Etter ei synfaring som generalmeisteren føretok i 1782, kostnadsrekna dei ein ny veg opp dalen til nær 3000 riksdalar. Det vart for dyrt, og ingen ting vart gjort.

Image
Traséen mellom Kårdal og Myrdal var opphavleg 1,6 m brei, og hadde ei maksimumsstigning på 1:6, med 23 hårnålsvingar.

The road between Kårdal and Myrdal was originally 1.6 meters wide, with a maximum gradient of 1:6, with 23 hairpin curves.

Datering
1898-1930.
Fotograf
Normann.
Eigar
Aurland kommune, Lokalhistorisk fotoarkiv.

Ny veg med den første vegtunnelen i fylket

Byggjinga av Bergensbana gav nye moglegheiter. Anleggsarbeidet gjekk føre seg fleire stader samstundes. Gravhalstunnelen vart driven frå begge sider. Det måtte difor byggjast transportvegar både frå Voss og frå Flåm. Stortinget vedtok å byggja ny veg mellom Flåm kyrkje og Kårdal, og midlane kom over jernbanebudsjettet i 1895, 1896 og 1897. Den 11,8 km lange vegen med køyrebreidd mellom 2,5 og 4 m var vart kostnadsrekna til 249.400 kroner. Vegvesenet hadde ansvaret for byggjinga, og heile veganlegget sto ferdig sommaren 1898.

Den gamle vegen mellom Flåm og Melhus gjekk på vestsida av dalen, men skredfåre gjorde at vegen vart bygd i tunnel på austsida. Kårdalstunnelen var den første vegtunnelen i fylket. Han er 117,5 m lang, 3,55 m brei og 4 m høg.

Image
Den eldste tunnelen i Sogn og Fjordane, Kårdalstunnelen. Det er gjort lite arbeid på tunnelen etter at den vart bygd i 1898.

The oldest tunnel in the county of Sogn og Fjordane, the Kårdal tunnel. Very little work has been done on the tunnel after it was completed in 1898.

Datering
1998.
Fotograf
Per Birger Lomheim.
Eigar
Statens vegvesen Region Vest.

Frå Kårdal til Myrdal

Frå Kårdal og opp til Myrdal, 860 moh., vart det bygd ein fire km anleggsveg med 23 svingar opp den bratte fjellsida. Stigninga var 350 m. Arbeidet med Gravhalstunnelen frå austsida byrja hausten 1896, samstundes som vegarbeidet nede i dalen føregjekk. Mellom 60 og 70 mann arbeidde med vegen, medan rundt 130 arbeidde med jernbanelina. Jernbaneverket var ansvarleg for denne vegstrekninga, som vart ferdig i 1896, og kosta kr 23.700. Det vart og bygd anleggsveg vidare langs jernbanetraseen frå Myrdal til Haugastøl. Den var ferdig i 1902, og då var det kjerreveg frå Flåm over til Hallingdalen og vidare austover.

Image
Bakkane var svært tunge for hestane som knapt greidde meir enn 100 kg om gongen. Vanlege lass fram til Kårdal var 2-300 kg. Vegen var faktisk så bratt at turistane måtte gå dei 4 km opp til Myrdal om sommaren, slik vi ser på biletet her.

It was heavy going uphill for the horses that could hardly manage more than 100 kilos at a time. Normal loads up to Kårdal could be 200-300 kilos. The road was in fact so steep that tourists had to walk the last four kilometres up to Myrdal in the summer, as we can see in this picture.

Datering
1898-1930.
Fotograf
Ukjend.
Eigar
Aurland kommune, Lokalhistorisk fotoarkiv.
Image
På Myrdal stasjon venta hestekjerrene på toget frå Bergen og Kristiania. Dei første åra var det ikkje stall for skysshestane på Myrdal. Det førte til at Bergens Dyrebeskyttelsesforening i 1918 løyvde 200 kroner for å byggja ein stall.

At Myrdal station horse carts waited for the trains from Bergen and Kristiania (Oslo). During the first few years there was no stable for the horses at Myrdal. In 1918, the "Bergen Dyrebeskyttelsesforening" (Federation for Animal Protection) allocated 200 kroner to build a stable.

Datering
1909-1930
Fotograf
Ukjend
Eigar
Aurland kommune, Lokalhistorisk fotoarkiv

Usemje om vedlikehaldet

Fylkestinget hadde gitt lovnad om å vedlikehalda heile vegen Flåm-Myrdal. Vegen måtte då byggjast slik at han kunne tena som sambandsveg for distriktet til Myrdal stasjon. No var vegstyret i ettertid misnøgde med vegstandarden mellom Kårdal og Myrdal, som dei meinte ikkje var i høve til dei vedtekne planane. Vegen var knapt farbar etter anleggsdrifta på Bergensbana av di vedlikehaldet hadde vore for dårleg. Ansvaret vart difor tillagt jernbaneverket. Vegen Flåm (Fretheim)-Kårdal var hovudveg fram til 1940, og er den einaste hovudvegen i fylket som aldri vart korkje riks- eller fylkesveg. Vegen er i dag kommunal veg.

Samferdsla endra Flåmsdalen

Vegen gjennom dalen var vital for den aktiviteten som føregjekk under bygginga av Bergensbana og seinare Flåmsbana. Perioden frå 1894 til 1940, då Flåmsbana vart opna, var det ei travel tid i Flåmsdalen. Hestar og folk med materialar til jernbanebyggjinga gjekk i skyttelfart mellom Flåm og Myrdal. Då Bergensbana stod ferdig i 1909, vart det daglege damskipsanløp, og postruta gjekk tre gonger i veka til Myrdal. Skysskarar frakta turistar mellom fjorden og fjellet, og nye hotell, landhandlar, kafear og skulebygg voks fram. Den stille jordbruksbygda i Flåmsdalen vart i løpet av første del av 1900-talet endra til ei travel bygd med nye næringar.

  • Skougaard Joh.: Det Norske Veivæsens Historie med Oversigt over Statens Veivæsens Virksomhed i Tidsrummet 1820-1896. Bind I, Kristiania 1899.
  • Nordre Bergenhus Amtstings Forhandlinger i Aaret 1907. Bergen 1908.
  • Skougaard Joh.: Det Norske Veivæsens Historie med Oversigt over Statens Veivæsens Virksomhed i Tidsrummet 1820-1914. Bind II. Kristiania 1914.
  • Seip, H.: Sogn og Fjordane fylke. Eit tilskot til kommunalsoga. Sogn og Fjordane fylkeskommune 1958.
  • Gubberud, Ivar J. og Sunde, Helge: Flåmsbana. Historien om en av verdens bratteste jernbaner. John Grieg Forlag 1992.
  • Indrelid, Svein: Aurland Bygdebok. Soga om Flåm. Bind I Bygdi. Aurland Sogelag 2003.